Ngày 11/3/2025, theo Thủ tướng Phạm Minh Chính, phương án sáp nhập các tỉnh, chọn tên tỉnh mới, và kế hoạch đặt thủ phủ của tỉnh mới về cơ bản đã được xác định.
Dự kiến sau khi sắp xếp, bộ máy hành chính công sẽ giảm khoảng 50% số đơn vị cấp tỉnh, đồng thời giảm khoảng 60 đến 70% đơn vị cấp xã so với hiện nay.
Tuy nhiên, giới chuyên gia đặt câu hỏi công cuộc tinh gọn, sáp nhập hệ thống chính trị ở Việt Nam đang tiến hành hiện nay có căn cứ là luận chứng nghiên cứu khoa học hay không? Hay, chủ trương này chỉ là sự tùy hứng kiểu “tân quan, tân chính sách”?
Hơn nữa, xuất phát điểm của việc bỏ cấp Huyện là bắt đầu từ chủ trương của riêng ngành Công an. Vậy tại sao, nhanh chóng trở thành chủ trương lớn của đảng, rồi buộc cả nước phải gấp rút làm theo?
Chủ trương tinh gọn bộ máy hệ thống chính trị không phải là “phát kiến” của Tổng Bí thư Tô Lâm. Đây là sự kế thừa theo Nghị Quyết 18-NQ/TW, năm 2017 của Bộ Chính trị khóa 12, theo chủ trương của Tổng Bí thư Trọng.
Tuy nhiên, không thể phủ nhận rằng công cuộc này cũng mang dấu ấn cá nhân của Tổng Bí thư Tô Lâm. Các đề xuất sáp nhập tỉnh, bỏ cấp huyện, và tinh gọn hàng loạt cơ quan trung ương đã được đẩy mạnh ngay sau khi ông Tô Lâm nhậm chức Tổng Bí thư vào đầu tháng 8/2024.
Sự thiếu minh bạch của chủ trương này trong việc đánh giá về hiệu quả, hay tiết kiệm cho ngân sách… như thế nào? Đây là lý do vì sao, công luận cho rằng đây là quyết định mang tính áp đặt từ trên xuống.
Theo giới phân tích, chủ trương bỏ cấp huyện và tinh gọn hệ thống chính trị có thể là sự kết hợp giữa toan tính quyền lực của Tổng Bí thư Tô Lâm và phe cánh với nhu cầu cải cách chung của hệ thống chính trị.
Việc ông Tô Lâm thúc đẩy chính sách này một cách gấp rút, mở rộng từ ngành công an ra toàn quốc, để tập trung hóa quyền lực về trung ương cho thấy rõ dấu ấn cá nhân và ý đồ củng cố vị thế trước Đại hội Đảng lần thứ 14.
Việc sửa đổi Hiến pháp đồng thời với việc tinh gọn bộ máy, có thể là công cụ để Tổng Bí thư Tô Lâm củng cố quyền lực của cá nhân và phe cánh. Đồng thời, nhằm loại bỏ các thế lực chống đối ở trong Đảng.
Với tốc độ triển khai “thần tốc”, nhanh chóng của ông Tô Lâm, trong bối cảnh chính trị nội bộ bất ổn kéo dài, đã cho thấy xuất phát từ động cơ chính trị cá nhân hơn là chủ trương cải cách sâu, rộng vì lợi ích của đất nước.
Việc mở rộng chủ trương từ ngành công an ra toàn hệ thống chính trị phản ánh tham vọng của ông Tô Lâm trong việc tái cấu trúc toàn diện, nhưng cũng cho thấy xu hướng tập trung hóa quyền lực.
Hơn nữa, Hiến pháp Việt Nam 2013 quy định hệ thống hành chính của Việt Nam duy trì 4 cấp: trung ương, tỉnh, huyện, xã. Do vậy, việc bỏ cấp huyện nếu không có sự sửa đổi Hiến pháp có thể bị xem là sự vượt thẩm quyền và trái Hiến pháp.
Việc quá trình thúc đẩy bỏ cấp huyện diễn ra quá nhanh, chủ yếu dựa trên chỉ đạo từ Tổng Bí thư, và Bộ Chính trị khi chưa sửa đổi Hiến pháp. Điều này dễ gây nghi ngờ về tính minh bạch và hợp hiến.
Đồng thời, sự thiếu đồng thuận trong nội bộ lãnh đạo đảng, đối với các lãnh đạo chủ chốt như: Thủ tướng Phạm Minh Chính; Chủ tịch nước Lương Cường, hay các lãnh đạo tướng lĩnh quân đội…, có thể là đối trọng của ông Tô Lâm. Điều đó, có thể làm mất lòng tin nếu không giải thích rõ ràng.
Công luận thấy rằng, trong bối cảnh này, mọi chính sách lớn do ông Tô Lâm thúc đẩy một cách quá mức đều dễ bị nhìn nhận qua lăng kính đấu đá nội bộ và toan tính quyền lực.
Do đó, nếu đây là kế hoạch dài hạn của Đảng, thì quá trình này lẽ ra đã được triển khai từ từ và có lộ trình rõ ràng hơn, thay vì mang tính “đột phá” như hiện nay.
Điều này đã khiến dư luận nghi ngờ rằng động cơ thực sự không phải là lợi ích quốc gia mà là lợi ích nhóm. Đây có thể trở thành một “canh bạc” lớn cho uy tín của Tổng Bí thư Tô Lâm.
Trà My – Thoibao.de
